Lien Jonkers
tekst en foto’s
Typisch Andalusisch aardewerk
We zijn op vakantie in Andalusië en slenteren door het pittoreske dorpje Mijas. De witte straatjes worden geflankeerd door blauwe bloempotten aan de muren, wat een mooi plaatje! Dan word ik als een magneet naar een van de winkeltjes gezogen. Ik zie een explosie van kleurrijk keramiek, kommetjes en schaaltjes in verschillende formaten en decoraties. Wat een feest voor het oog! En wat moeilijk om te kiezen. Ik wil het liefst gewoon alles meenemen in mijn koffer. Maar dat gaat natuurlijk niet. Nu nog niet…
Toen wist ik nog niet wat ik nu weet over Spaans aardewerk. Ik wist ook nog niet dat ik hier later mijn beroep van zou maken. Maar ik was wel onmiddellijk verkocht door de levendige kleuren. Hier wilde ik graag meer over weten!
Een beetje geschiedenis over Spaans aardewerk
Het verfijnde, gekleurde aardewerk in Spanje is een eeuwenoude traditie die terug gaat in de tijd tot de periode van Al Andalus (711 – 1492), toen de Moorse veroveraars een groot deel van Spanje beheersten. Dit was een erg bloeiende periode voor wetenschap, filosofie en kunst, en de “cerámica andaluza” of gekleurde aardewerk uit Andalusië was één van deze kunstvormen. Er werden nieuwe technieken ontwikkeld en vooral de vormen, decoraties en de kleuren van het aardewerk werden naar een heel nieuw niveau getild. Vooral bloemen en geometrische vormen waren geliefde decoraties voor het gekleurde aardewerk, en zijn dit nu nog steeds!
Ondanks dat de technieken ondertussen wel moderner zijn, blijft de productie van het gekleurde aardewerk in Andalusië een echt ambacht, waarbij nog steeds heel veel manueel wordt gemaakt. En ik heb het geluk dat ik dit prachtige ambacht ook écht van heel dichtbij heb leren kennen.
Spaans aardewerk, nog steeds een echte ambacht
Ondertussen was ik niet enkel verliefd op Spaans aardewerk, maar ook op een rasechte Spanjaard, met roots in Andalusië. Samen richtten we onze webshop ‘Muchos Colores’ op. We gingen op zoek naar keramiek ateliers in Andalusië om een samenwerking op poten te zetten. Ik stond ervan versteld hoe artisanaal dit aardewerk nog steeds gemaakt wordt. Ook nu in 2023 blijft dit een heel arbeidsintensief proces.
Alles begint bij de klei. Die kan je aankopen bij een groothandelaar, maar bij het atelier waar onze Spaanse bloempotten gemaakt worden, gebeurt het anders. Daar staat een jongeman kleigrond in een molen te scheppen. Deze wordt vervolgens gemengd met water en fijngemalen. Nadien wordt deze kleipap geperst tot bruikbare klei.
In de zomermaanden begint deze jongeman om 5u met werken, omdat het ‘s middags te heet wordt om dit werk uit te voeren onder de hitte van de Andalusische zon. Respect!
De volgende stap is het vormgeven van de objecten in klei: dit kan met de hand geboetseerd worden, op een draaischijf of met een mal, afhankelijk van het soort object. Daarna moet het aardewerk drogen tot het lederhard is alvorens voor een 1ste keer de oven in te gaan. Deze eerste bakcyclus duurt 8 tot 10 uur aan 1010ºC tot 1040ºC. Daarna moet het aardewerk 12 uur afkoelen alvorens het beschilderd en geglazuurd kan worden.
Het Spaans aardewerk dat wij in onze webshop aanbieden, wordt volledig met de hand beschilderd, en dit is echt het werk van artiesten. Dit is voor mij het meest fascinerende onderdeel van het proces, waar ik uren naar zou kunnen kijken, en waar de kleuren en motieven waar ik zo verliefd op werd toen in Mijas, vorm krijgen. Handbeschilderd Spaanse aardewerk herken je aan de kleine imperfecties, die het voor mij net zo mooi en authentiek maken. Elk stuk is uniek!
Het beschilderd aardewerk gaat nog een 2de keer de oven in, opnieuw zo’n 8 tot 10 uur aan 980ºC-1015ºC. Na de 2de keer in de oven komen de levendige kleuren van het aardewerk tevoorschijn, en is het klaar om verkocht te worden.
Voor Muchos Colores werken wij samen met verschillende ateliers in heel Andalusië, die elk hun eigen specialiteit hebben. Bloempotten maken vraagt net een iets andere aanpak dan de verfijnde accessoires voor op tafel of in de keuken, en voor ons Granada servies werken we samen met ateliers die de eeuwenoude traditie van de fajalauza stijl verder zetten, gemaakt met rode klei ipv witte. Maar de werkwijze is overal wel ongeveer dezelfde, en het belangrijkste zijn de kleuren, die doen denken aan blauwe lucht en Spaanse zon.
Ik denk terug aan die dag op vakantie in Mijas, toen ik omringd door al dat kleurrijke Spaanse aardewerk niet kon kiezen wat er in mijn krappe koffer mee zou reizen. Dat probleem heb ik ondertussen mooi opgelost, voor mezelf, en voor iedereen die van Spaans aardewerk houdt.
